Harry Otten

Zonsverduisteringen, meteorologie, fietsen en dammen. Dit zijn de interessegebieden van één van de nieuwe donateurs aan ons Universiteitsfonds. En dat volgens zijn eigen Wikipedia-pagina. Zijn naam: Harry Otten. Tot 2006 algemeen directeur van Meteo Consult en tot 2011 nog voor een klein deel eigenaar. Hij mag inmiddels al een tijdje officieel met pensioen, maar hij maakt zeer weinig aanstalten. Sterker nog: hij heeft zich vijf jaar geleden alweer gestort op een nieuw zakelijk avontuur, dat direct te maken heeft met het weer. Het is een bedrijf dat op basis van o.a. weersverwachtingen berekent wat de opbrengst van zonne- en windenergie is. Informatie die voor handelaren goud waard is. En hij zette een nieuw weerbedrijf op. Maar daar gaat dit interview niet over. 

Van kernenergie naar de weersverwachtingen 

Het gaat wel over Harry als donateur aan het fonds. Een donateur die zijn rijke carrière begon in Eindhoven. Want hier studeerde hij van 67-73. Toen hij de deuren van de TU/e voor de laatste keer achter zich dicht trok, deed hij dat als kernfysicus. In 1975 ging hij aan het werk bij het KNMI, destijds nog de enige instantie die Nederland voorzag van weersverwachtingen. Tijdens een sabbatical in 1980 op Penn State University in de Verenigde Staten maakte Harry kennis met meerdere nieuwe methoden om het weer te voorspellen. Hij probeerde zijn collega’s in De Bilt te enthousiasmeren voor deze ontwikkelingen, maar kreeg geen bijval. Zijn conclusie was even simpel als daadkrachtig “Dan ga ik het zelf maar doen”.  

In 1986 richtte hij Meteo Consult op, een organisatie die zich al snel naam maakte en onder andere RTL voorzag van weersverwachtingen. Harry maakte op die zender zelf ook 15 jaar lang zijn opwachting als weerman en op de lijst met (ex-)medewerkers van Meteo Consult staan vele collega’s die we inmiddels rustig BN’ers mogen noemen.  

We spreken Harry over zijn bijdrage aan het fonds, zijn visie op de energietransitie en natuurlijk over de rol die het weer speelt in een duurzame toekomst.  

Liever naar CERN 

Hoe studeer je af als kernfysicus en word je meteoroloog? “Ik was het liefst bij CERN gaan werken, maar ik was niet slim genoeg” is zijn opmerkelijke, volslagen eerlijke antwoord. Volgens hem is dit instituut het summum van wat je als natuurkundige kunt bereiken: “5% van de studenten promoveert en daar weer slechts 1% van is slim genoeg om bij CERN aan de slag te gaan.” Hij zag het voor zichzelf niet gebeuren, dus koos hij voor een andere liefde: “Ik was al vanaf mijn 7e geïnteresseerd in meteorologie. En ik besloot die kant op te gaan. “ 

Nu focust hij zich vooral op energie. Duurzame energie. “Weer heeft heel veel te maken met energie. De zon zorgt bijvoorbeeld voor de meeste duurzame energie. Direct door zonlicht en indirect door de wind. Dat zijn toch de bronnen waar we het in de nabije toekomst van zullen moeten hebben.”  

Kernenergie 

Harry ziet ook een rol voor kernenergie in die transitie weg van de fossiele brandstoffen. “Kernsplitsing is een vorm van energie opwekken die we tijdelijk kunnen inzetten. Ik merk dat ook mensen die vroeger - vooral op emotionele gronden - fervent tegenstander waren van kernenergie, hun mening aan het bijstellen zijn. En waarom ook niet? De hoeveelheid kernafval uit ziekenhuizen is stukken groter dan de restproducten van reactoren, bijvoorbeeld. Laten we het gebruiken terwijl we werken aan een beheersbare en bruikbare vorm van kernfusie. ” Zijn enthousiasme over dit onderwerp is zichtbaar en hoorbaar. “Op de TU/e zijn ze ook bezig met kernfusie.  Ik geloof dat we nog deze eeuw in staat zullen zijn om het te beheersen. In essentie bootsen we dan de zon na. Het is een enorme uitdaging, want je praat over gigantische temperaturen en extreme omstandigheden. Het is complex, maar als het lukt, boren we een onuitputtelijke bron van energie aan. ” En tot die tijd? “Een basis-grid van 200 kernreactoren verspreid over heel Europa, aangevuld met wind- en zonne-energie.”  

Een elektrische toekomst 

Volgens Harry is de ideale toekomst fossielvrij en grotendeels elektrisch. Toch heeft zo’n toekomst ook zijn nadelen. Harry: “Voor de productie van elektrische auto’s en accu’s heb je zeldzame metalen nodig. En als die auto’s ‘op’ zijn, kunnen er bij de sloop schadelijke stoffen vrij komen. Daarom zou het goed zijn als we ook waterstof een kans geven. Omdat het een brandstof is die helemaal niet vervuilt. De productie ervan vraagt veel energie, maar dat mag geen probleem zijn. Nu zetten we soms windparken uit omdat ze te veel leveren en ons netwerk die pieken niet aankan. Maar die overtollige energie kunnen we juist goed gebruiken om waterstof te maken. Want een grotere beschikbaarheid is zeker geen luxe. Ik heb begrepen dat de CEO van Shell Nederland een waterstofauto rijdt, maar dat die op een trailer naar Delfzijl heen en weer wordt vervoerd omdat daar het enige tankstation in de buurt staat.” 

Fonds en advies 

Hoewel kernfusie hem enorm interesseert, wil Harry zijn donatie en de projecten die ermee gefinancierd worden, niet daartoe beperken: “Mijn donatie staat tot de beschikking van elk project dat stappen maakt of gaat maken richting duurzame energie.” Een adviserende rol zie hij daarbij niet voor zichzelf. “Daar ben ik te oud voor. Ik kan die jonge gasten toch niks meer wijsmaken. In ieder geval niet op hun vakgebied. ”. Wel ziet hij een rol voor zichzelf weggelegd als het gaat om bijvoorbeeld het starten van een eigen bedrijf. “Daar weet ik inmiddels al wel het een en ander van. Je moet het in ieder geval niet doen met het doel om geld te verdienen. Je moet een droom hebben, een idee en dan moet je er 100% in geloven. Dan is het zaak om dat idee niet meteen met te veel mensen te delen, zoals mogelijke aandeelhouders. Om te beginnen. Doe het zelf. Wees eigenwijs.” Hij schetst een bijzondere eigenschap die je als beginnende ondernemer zou moeten hebben: “Je moet bereid zijn om met je kop door beton te lopen.”  

Het weer als economische factor 

Met studenten en hoogleraren ging hij in gesprek over de rol van het weer in de economie. Want dat heeft meer invloed dan alleen bijvoorbeeld droogte of overvloedige regenval die onze boeren parten spelen. Een groot deel van het bruto nationaal product van een land is afhankelijk van het weer. Denk maar aan het toerisme, dat opleeft bij veel zon en lijdt onder slecht weer. Maar zeker bij duurzame energie is het weer een factor van betekenis. Het bepaalt de opbrengst van zonnepanelen. “Goede verwachtingen zijn dan enorm belangrijk. Om bijvoorbeeld de opbrengst van een park zonnepanelen te voorspellen. Of om de instellingen aan te passen aan de weersomstandigheden. Want in Nederland schijnt de zon nou eenmaal minder vaak dan in landen met veel woestijn. Jammer genoeg kunnen we in die landen slecht onze energie opwekken omdat ze politiek niet zelden instabiel zijn.”  

De wetenschap, het bedrijfsleven en het onderwijs 

Als je van wetenschapper ondernemer wordt, gaat dat dat niet ten koste van je wetenschappelijke ambities? “Integendeel”, vindt Harry, “Bedrijven doen heel veel onderzoek. Kijk maar naar ASML, daar zitten heel veel Eindhovense knappe koppen. En bij mijn bedrijven bedachten we modellen waarmee we het weer beter konden voorspellen dan het KNMI dat kon. Omdat we er creatief naar keken en meerdere modellen en waarnemingen op een slimme manier combineerden. Niet zelden ben je als je vooruit wilt komen, dan ook beter af in het bedrijfsleven.” Volgens Harry komt dat omdat veel Nederlands onderwijs is afgestemd op de middelmaat. “Daarmee houd je dus de echt slimme mensen klein. De mensen die het waarschijnlijk beter doen als ze niet zoveel begeleiding en toezicht krijgen en gewoon hun gang kunnen gaan. Laat ze maar vragen stellen. Laat ze maar met andere ogen kijken naar bestaande situaties. Dat houdt iedereen scherp. Maar in Nederland kunnen we niet altijd even goed omgaan met kritische stemmen.”  

De Harry Otten Foundation 

Na zijn ‘pensioen’ bij Meteo Consult, richtte Harry een foundation op. Elke twee kaar keert deze foundation €25.000,- en twee ‘troostprijzen’ van €2.500 uit aan projecten die de wereld beter maken met of dankzij meteorologie. De winnaars worden aangewezen door een jury die leest als een Who is Who van de wetenschappelijke wereld.  Harry: “Het lijkt me leuk als er ook mensen vanuit de natuurkundige gemeenschap ideeën gaan indienen. Nu zijn het vooral meteorologen. En voor alle duidelijkheid: ik zit niet in de jury en heb er ook geen enkele invloed op” Met het prijzengeld mogen de winnaars doen wat ze willen. Een bedrijf opzetten, verder gaan met onderzoek, of op vakantie. “Dat is aan hen, zolang er maar goede ideeën uitkomen”.  Aldus Harry Otten.  

De Harry Otten Foundation is te vinden op https://www.harry-otten-prize.org/